Göğceli Cami, Anadolumuzun tarihten bugüne dek uzanan köklü yapı geleneğini en iyi şekilde yansıtan eserlerden birisidir. Ülkemizde hala varlığını sürdürebilen en eski ahşap camilerden birisi olma özelliğine sahip Göğceli Cami’nin tarihi hakkında gerçekleştirilen çalışmalar sadece ülkemizde değil bütün dünya genelinde çok büyük yankı uyandırmaya devam ediyor. Caminin herhangi bir inşa kitabesi bulunmamasından dolayı hangi tarihte ve kim tarafından inşa edildiği yakın bir zamana kadar çok büyük bir soru işaretiydi. Ancak tarihleme çalışmaları amacıyla camiden alınan ahşap numuneler Göğceli Cami’nin günümüzden 8 asır önce, 1206 senesinde inşa edildiğini açığa çıkarmıştır. Yine bu çalışmalar neticesinde caminin ön tarafında bulunan revakın da 1335 senesinde eklendiği ya da bu tarihte tadilat gördüğü ortaya çıkarılmıştır.

Çalışmaların da gözler önüne serdiği üzere tarihi ve mimari önemi dolayısıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı Göğceli Çivisiz Cami’ni 2007 senesinde kapsamlı bir şekilde restore etmiştir. Peki Çivisiz Cami adı nereden geliyor?

İnşasında hiç çivi kullanılmamış olmasından dolayı bu camiye aynı zamanda çivisiz adı verilmiş. Peki ahşap bir yapıyı, özellikle de asırlardır ayakta kalabilecek bir şekilde inşa edebilmek nasıl mümkün olabiliyor?

Öncelikle Göğceli Camii’nin ahşaptan yığma adı verilen bir mimari tekniği ile inşa edildiğini söyleyerek başlayalım. Duvar boyunca tek parça halinde uzatılmış durumdaki ahşap perdelerin köşe kısımları ise kurt boğazı geçmeler vasıtasıyla birleştirilmiş. Caminin inşasında hiç çivi kullanılmamış dedik. Fakat mecburi olarak dövme demir çivilerin kullanıldığı bölümler elbette var. Bu da sadece direk başlarını kirişlere bağlamak ve harim bölümünde revak kısımlarına doğru uzanan merteklere ek yapmak amacıyla kullanılmış.

Cami tek katlı bir yapı görünümüne sahip. Yapının iç mimarisinde ise hemen hemen her tahtanın farklı bir kalem işi veya renkli boyama şeklindeki bitkisel motiflerle bezenmiş olması göze çarpıyor. İç mimarideki kalem işi ve renkli boyama süslemelerinin tekrar etmeyen bir düzende gerçekleştirilmiş olması o dönemin şartlarını düşünecek olursak gerçekten hayranlık uyandırıcı bir durum.

Çivisiz Camii’nin dikkat çekici bir diğer özelliği ise yapının temelinde bir deprem takozuna yer verilmiş olması. Cami bu özelliğiyle dünya üzerinde Japonya dışında Japon mimari tekniğinin kullanıldığı en eski yapı olma özelliğine sahip. Bu mimari tekniğin günümüzden 8 asır önce ve bu topraklarda kullanılmış olması takdir edilmesi gereken bir olay. Çünkü bu, binaların deprem anında yıkılmasını önlemeye yönelik tamamen modern mühendisliğin ürünü bir teknik.

Çivisiz Camii’nin Tarihi

Yazımızın başında da bahsetmiş olduğumuz gibi yapının herhangi bir inşa kitabesi bulunmuyordu. Fakat tarihleme çalışmalarından ve mimari tekniğinden yola çıkarak caminin Anadolu Selçuklu Sultanı Birinci Gıyaseddin Keyhüsrev tarafından inşa ettirilmiş olduğu söylenebilir. Bununla birlikte yapının inşası ile ilgili bir diğer rivayet ise bölge ahalisini Müslümanlığa sevk etmek adına Selçuklu yerlileri tarafından inşa edildiği ile ilgilidir. Camiyi kimin yaptırdığı ve mimarının kim olduğu gibi konuların tamamen muallakta olmasına karşın yapının 8 asırdan fazla bir süredir bu topraklar üzerinde varlığını sürdürdüğü konusunda hiçbir tartışma yoktur.

Çivisiz Camii’ne Nasıl Gidilir?

Çivisiz Camii Samsun’un Çarşamba ilçesinde bulunmaktadır. Camiyi özel aracıyla ziyaret etmek isteyenlerin ilk olarak Samsun-Ordu yoluna çıkıp bu güzergah üzerinde Çarşamba ilçesine gitmeleri gerekmektedir. Ardından Temel Caddesi üzerinden Göğceli Camii’nin bulunduğu Mezarlık Sokağı’na girerek Çivisiz Camii’ne varabilirsiniz.