St. Gregory Kilisesi, Ani surları içerisinde yer alan en önemli tarihi yapılardan birisidir. Yapıda kendi tarihi hakkında birçok önemli bilgi sağlayan bir kitabe de bulunuyor. Bu kitabeye göre St. Gregory Kilisesi Ermeni Bahlavuni Hanedanından Prens Krikor tarafından yaptırılmış bir eser. Prens Krikor’un kiliseyi yaptırmasının sebebi ise kız kardeşi Seda ile erkek kardeşi Hamze için bir inziva mekanı olması imiş. Kitabeye göre genç prens kiliseyi adını aldığı Aziz Krikor Lusavoriç’e adamış.

St. Gregory Kilisesinin inşa edildiği tarih milattan sonra 994 senesi. Fakat ileriki tarihlerde gerçekleştirilen düzenlemeler ve eklemeler neticesinde çok daha modern bir yapıya kavuşarak 17. yüzyılın apsitli kilise modellerinin görünümüne büründürülmüş. Kilisede Türkler’in bölgedeki tarihleriyle alakalı önemli bilgiler sağlayan birçok kitabe de bulunuyor. Örnek vermek gerekirse bu kitabelerden birisinde 1047 senesinde Selçuklular ve Ermeniler arasında gerçekleşen bir savaşta hayatını kaybeden Ermeni kahramanlarının isimleri sıklıkla anılıyor. Bu kahramanlar arasında adından ve yaptıklarından en fazla söz edilen isim ise Vahram Bahlavuni.

Haydi şimdi de St. Gregory Kilisesi’nin mimarisinden biraz bahsedelim.

St. Gregory Kilisesi’nin Mimarisi

Merkezi planlı bir kilise olarak inşa edilen yapının masif duvarları taş yontma işçiliğinin dünyadaki en iyi örneklerinden birisini sergiliyor. Duvarlar üçgen biçimli nişler vasıtasıyla hafifletilmiş. İbadet yerinin aydınlatılması da buralara açılan toplamda 6 adet ince ve uzun pencereler vasıtasıyla sağlanmış. Kilisenin üstü ise çok yüksek kasnaklı konik biçimli bir çatı tarafından örtülmekte. Bu çatıda da tam 12 pencere var.

St. Gregori Kilisesi umumi, yani halka açık bir kilise olmaktan ziyade hanedan ailesine hitap eden bir kilise olarak inşa edilmiş ve Türkler bölgeye yerleşene dek bu amaçla kullanılmış. Bu yüzden kiliseye ait arazilerde Ermeni Bahlavuni Hanedanı üyelerinin mezarları da bulunuyor.

St. Gregory Kilisesi’nin gördüğü son büyük restorasyon 2012 senesinde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından gerçekleştirilmiş. Bu restorasyon çalışmaları sırasında yapının civarındaki dolguların temizlenmesi büyük ölçüde başarılmış. Bu temizleme sürecinde Ermeni Hanedanı üyelerine ait kemiklerle birlikte çok sayıda seramik eser de gün yüzüne çıkartılmıştır. St. Gregory Kilisesi’nde gerçekleştirilen kazı çalışmaları ise Pamukkale Üniversitesi tarafından yürütülmüş.

St. Gregory Kilisesi özellikle Ermenistan vatandaşları başta olmak üzere Ortodox Hristiyanlar tarafından büyük ilgi görmekte. Bununla birlikte sanat tarihi ile yakından alakalı olan birçok yerli turistin de Kars gezilerinin önemli duraklarından birisi. St. Gregori Kilisesi, Ani surları içerisinde yer alması dolayısıyla ulaşımı nispeten kolay bir mekan. Kilisenin de içerisinde bulunduğu bu bölgeye Kars şehir merkezinden günde iki defa otobüs seferleri düzenleniyor. Bununla birlikte dileyen gezginler Emr Car Rental Kars şubesinden bir araç kiralayarak da bu tarihi yapıya kendi gözleriyle şahit olabilme imkanını yakalayabilir. Emr Car Rental ile bir sonraki Kars gezi durağımızda tekrar görüşmek dileğiyle. Hoşça kalın.