Benzinin Tarihi, Rockefeller ve Standard Oil
John Davison Rockefeller, William Avery Rockefeller ve Elisa Davison’ın 8 Temmuz 1839’da doğan oğludur. Sadece dünyanın ilk milyarderi olarak geride bıraktığı görkemli servetle değil, yaptıklarıyla da ölümünden 100 yıl sonra bile hatırlanacaktı. Bunda, Standard Oil’in, yani hayatının işinin ve büyük refahının kükreyen motorunun tasarlayarak sebep olduğu kurumsal davranışların yol haritası da etkili olmuştur. Birçok yakını ise onun hayırseverliğini, Baptist dindarlığını ve karısına olan sadakatini de hatırlıyor. Buradan da anlaşılacağı gibi John Davison Rockefeller oldukça karmaşık bir adamdı.
New York’un taşra kasabasında yetişen genç John Rockefeller, 14 yaşında bir Cleveland banliyösüne taşındı. Zorlu çocukluğu ve neredeyse yoklukla geçen ilk yaşamı göz önüne alındığında, Rockefeller’ın şiddetli kişiliği ya da aşırı hırsı şaşırtıcı değildi. Liseden ayrılarak, altı aylık bir üniversite işletme kursunu iki kez hızlı bir şekilde tamamladı. Kısa bir süre yerel bir nakliye firmasında memur olarak çalıştı. Daha sonra, 19 yaşındaki Rockefeller ve komşusu Maurice, Clark & Rockefeller şirketini kurdu. İç savaş ise bu hikayenin merkezinde yer alan ticari çıkarlar için faydalı olacaktı. İç Savaş’ın başlaması, Ohio liman kentindeki sevkiyatların önemli ölçüde genişlemesine neden oldu. Bu, acemi şirketin kuruluş zamanlamasını tesadüfi bir şekilde mükemmel hale getirdi. O sırada bunu yapmaya gücü yeten pek çok kişi gibi, John da kendi yerine birlik için savaşması adına birini tuttu.
Clark & Rockefeller ve Standard Oil’in Ortaya Çıkışı
Clark ve Rockefeller çok iyi gidiyorlardı. Bunun sonucunda Cleveland'da yeni bir İngiliz göçmen tarafından inşa edilen Excelsior Works adlı yeni bir rafineriyi finanse etmeye davet edildiler. 1863'te Clark, Andrews & Co kuruldu. Ancak 1865'te Rockefeller operasyonun başına geçti. Daha sonra Rockefeller, Andrews ve Flagler olarak yeniden adlandırılan firmaya katıldı. Rockefeller'ın dürüstlüğü ve titiz kayıt tutması nedeniyle yerel bankacılar ona borç para verme eğilimindeydiler. Her şey çok iyi giderken Rockefeller, Andrews ve Flagler agresif bir şekilde büyüdü. Bunun sonucunda da 10 Ocak 1870'de ortaklık dağıldı. Yerine, Ohio'da bir anonim şirket olan Standard Oil Company kuruldu. Başkanı da John D. Rockefeller idi.
Bu zamana kadar Standard Oil, Amerika’nın yeni gelişen petrol rafinerisi ticaretinin yanı sıra tüm nakliye depolarının yüzde 10’unu zaten kontrol ediyordu. Hatta kendi varillerini ve tank arabalarını üretmeyi dahi taahhüt ediyordu. Ancak son derece rekabetçi Rockefeller için ilk iş, diğer Cleveland rafinerilerini devre dışı bırakmak olacaktı.
SIC ve Standard Oil’in Büyümesi
SIC, Petrol ülkesinin en güçlü demiryolları olan Pennsylvania, New York Central ve Erie demiryolları ile birkaç rafineri, özellikle de Standard Oil arasındaki bir ittifaktı. SIC, önerilebilir Pennsylvania yasama organı tarafından oluşturulan özel bir tüzük altında faaliyet gösteriyordu.
Uygulamada, şirket gemideki nakliye oranlarını önemli ölçüde arttıracaktı. Ancak SIC, rafinerilerine daha da büyük indirimlere giderek rekabeti kızıştırdı. Hatta, Standard’a diğer rafinerilerin Cleveland’a gönderilerinde bir ikramiye ödeyecek kadar ileri gitti. Doğal olarak, demiryollarına da Standard’dan büyük ve istikrarlı bir iş sağlanmaktaydı. SIC üyesi olmayan nakliyeciler için ise bu etki, bir gecede navlun oranlarının iki katına çıkmasına sebep oldu. Bu sürecin sonucunda ise Rockefeller, 26 Cleveland rakibinden 22’sini bir aydan biraz fazla bir süre içinde ele geçirmeyi başarmıştı.
İlk günlerde, Pensilvanya dünyanın bilinen tek petrol kaynağıydı. Bugün komik görünebilir. Fakat bu, o dönemlerde gerçek olmasa da önemsiz bir meseleydi. Ron Chernow’un Titan’da gözlemlediği gibi, eğer iç savaştan sonra dağınık yerlerde petrol bulunsaydı, Standard Oil, petrol üzerinde bu kadar kapsamlı bir kontrole sahip olamazdı. Petrolün kuzeybatı Pennsylvania’nın ıssız bir köşesine hapsedilmesi, onu, boru hatlarının ortaya çıkmasıyla birlikte tekel kontrolüne duyarlı hale getirdi. Boru hatları, Pennsylvania kuyularını tek bir ağda birleştirdi. Bu sürecin sonunda Standard Oil, tek bir vana sayesinde tüm petrol akışını başlatma veya durdurma kontrolüne sahip oldu.
1880’lerin ortalarında, Amerikan petrolünün yüzde 70’i yurtdışına gönderiliyordu. Bu da petrolü Amerika’nın dördüncü en büyük ihracat maddesi yapıyordu. Fakat Standard Oil’in hayalleri daha büyüktü.
- Kayseri Havalimanı (ASR)
- Antalya Havalimanı (AYT)
- İstanbul Havalimanı (IST)
- İstanbul Sabiha Gökçen Havalimanı (SAW)
- Van Ferit Melen Havalimanı (VAN)
- Gaziantep Havalimanı (GZT)
- Nevşehir Kapadokya Havalimanı (NAV)
- Trabzon Havalimanı (TZX)
- Samsun Çarşamba Havalimanı (SZF)
- Şanlıurfa GAP Havalimanı (SFX)
- İzmir Adnan Menderes Havalimanı (ADB)
- Adana Şakirpaşa Havalimanı (ADA)
- Erzurum Havalimanı (ERZ)
- Ankara Esenboğa Havalimanı (ESB)
- Kahramanmaraş Havalimanı
- İstanbul Şişli
- Muğla Dalaman Havalimanı (DLM)
- Hatay Havalimanı
- Denizli Çardak Havalimanı (DNZ)
- Muğla Milas-Bodrum Havalimanı (BJV)
- Mardin Havalimanı
- Konya Havalimanı (KYA)
- Tüm Araç Kiralama Noktalarını Göster