Bir Yatırım Aracı Olarak Altın

Altın en eski çağlardan bu yana tüm toplum tarafından değerli kabul edilen metallerin başında yer almıştır. Öyle ki eski çağ krallıklarından modern devletlere kadar birçok ülke ya altının kendisini para birimi olarak kullanmış ya da paralarının değerini sahip oldukları altına göre ayarlamışlardır. Binlerce senelik insanlık tarihi boyunca bu kadar değerli görülen bu sarı renkli parlak metal hala en önemli yatırım araçlarından birisi konumunda. Peki bir yatırım aracı olarak altın hakkında neler biliyoruz?

Altın Arz ve Talebini Anlamak

Piyasalardaki altın fiyatları uzun zamandır dalgalı hareketlerle bir yukarı bir aşağı seyrediyor. Peki bu kadar değerli bir yatırım aracı neden dalgalı bir fiyat grafiğine sahip dersiniz? Altın fiyatlarındaki değişikliklerin temel sebebi aslında ekonominin de temel kanunlarından birisi olan arz ve talep yasasından kaynaklanıyor. Yani basitçe piyasalardaki fiziksel altın arzı ve talebi altındaki fiyat değişikliklerinin temel sebebidir diyebiliriz. Öyleyse şimdi altındaki arz ve talep dengelerini biraz daha yakından inceleyelim.

Dünya genelinde senelik fiziksel altın talebi 4 bin ton civarında seyretmektedir. Yine dünya genelinde senelik fiziksel altın arzı da 4 bin ton civarında gerçekleşmektedir. 4 bin tonluk fiziksel altın arzının %70’den fazlası altın madenlerinden çıkarılır. Fiziksel altın arzının kalan kısmı ise hurda altınlardan karşılanmaktadır.

Dünya genelindeki fiziksel altın talebine gelecek olursak bu talebin yarısına yakını mücevherat sektöründen geliyor. Talebin %30’luk kısmı ise külçe altın ve altın paralardan kaynaklanıyor. Kalan kısmın büyük bir bölümü de merkez bankalarından, teknoloji firmalarından ve endüstri devlerinden gelen taleplerden oluşuyor.

Ülkelerin Altınla Olan İlişkisi

Önce ülkemizle başlayalım. Türkiye her sene ortalama 250 ton kadar altın ithal ediyor. Küresel ölçekte en fazla altın ithalatı gerçekleştiren ülkeler ise Hindistan ve Çin. Hindistan ve Çin her sene ortalama bin ton fiziksel altın ithal ediyor. Bu ülkelerdeki altın talebinin bu kadar yüksek olmasının temel sebebi ise geleneksel ve kültürel anlayışlar. Hem Çin hem de Hindistan fiziksel altını başta mücevherat sektöründe kullanılmak üzere ithal ediyor. Özellikle Hindistan’daki düğün sezonları altın piyasalarında fiyatları etkileyen önemli olaylardan birisi olarak takip ediliyor. Aynı zamanda bu ülkelerde fiziksel altın yaygın olarak bir yatırım aracı şeklinde de kullanılıyor. 

Gelelim dünya genelindeki büyük altın üreticilerine. Dünya genelinde en fazla altın üreten üç ülke sırasıyla Çin, Rusya ve Avusturalya’dır. Bu üç ülkenin toplam altın üretimi senelik talebe bağlı olarak 300 ile 400 ton arasında değişiklik göstermektedir. Bu üç ülkeden sonra gelen en önemli altın üreticisi ise Güney Afrika’dır. Türkiye’deki altın madenlerinden ise senede ortalama 40 tonluk altın çıkartılmakta. Bu rakam ülkemizin senelik 250 ile 300 ton arasında değişen fiziksel altın talebi ile kıyaslandığında bir hayli düşük kalıyor.

Dünya genelinde altın madenlerinden çıkartılan fiziksel altın miktarı 3 bin tona yakın. Peki bu kadar altın madenlerden çıkarıldıktan sonra ne yapılıyor? Öncelikle bu madenlerden çıkarılan altınlar lisanslı rafineriler aracılığıyla külçe altına dönüştürülüyor. Bu külçe altınlar ise ticaret devleri ve altın alanında ihtisas sahibi bankalar aracılığıyla piyasalara sokuluyor.

Spot Altın Nasıl İşlem Görüyor

Fiziksel altın anlamına gelen spot altın başta Londra Metal Borsası olmak üzere birçok ülkenin altın borsalarında işlem görmektedir. Spot altın, altın alım satımı konusunda ihtisas sahibi bankalarda da işlem gören bir yatırım aracıdır. Ülkemizde de spot ve türev altın işlemleri başta Borsa İstanbul olmak üzere birçok piyasada gerçekleştirilmektedir. Dünya genelinde en büyük vadeli/türev altın işlem hacmine sahip piyasa ise COMEX’tir. COMEX New York Metal Borsası bünyesinde işleyen bir piyasadır. COMEX tarzı vadeli/türev piyasalar spot altın işlem hacimlerinden kat kat daha fazla işlem hacimlerine sahiptir. Bu durumun sebebi ise altını bir yatırım aracı olarak kullanan yatırımcıların ve fonların fiziksel altına sahip olmadan bu piyasalarda güvenle yatırım yapabiliyor olmalarıdır. COMEX tarzı piyasalar yatırımcılara operasyonel sorunlarla karşılaşmaksızın sağlıklı bir işlem derinliği sunabilme kapasitesine sahip piyasalar olması dolayısıyla tercih edilir.

Altın Fiyatlarını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Altındaki fiyat hareketleri üzerinde en çok etkiye sahip faktör elbette ekonominin en temel dinamiklerinden birisi olan arz-talep yasası. Dolayısıyla altın fiyatlarına en çok etki eden durumun piyasadaki yatırım amaçlı altın talebi olduğunu söyleyebiliriz. Piyasada altına bu kadar fazla talebin bulunmasında rol oynayan en önemli etken ise altının hem bireysel hem de kurumsal yatırımcılar tarafından güvenli liman olarak görülmesidir. Bu yatırımcılar altını sermaye piyasalarında meydana gelebilecek her türlü oynaklığa veya olumsuz gidişata karşı bir sigorta yatırım aracı gözü ile bakmaktadırlar. Covid-19 pandemisi sırasında sermaye piyasalarının içerisinde bulunduğu durumu göz önünde bulundurduğunuz zaman bu durum daha anlaşılır bir hale gelir. Pandemi süresinde sermaye piyasalarında her geçen gün yeni dip rekorları kırılırken ONS altın fiyatları 6 Ağustos 2020’de tarihin en yüksek fiyatı olan 2067 dolar seviyesine ulaşmıştır. Altın fiyatlarındaki bu rekorların yüz senede bir yaşanan bir pandemi sırasında kırılmış olması büyük küçük her yatırımcının altını tam anlamıyla bir güvenli liman olarak gördüğünün en önemli ispatıdır.

Dünya genelinde altın fiyatlarını etkileyen bir diğer önemli faktör ise merkez bankalarının para politikalarıdır. Para arzı ve yüksek enflasyon değerleri piyasalarda altına duyulan talebin ve dolayısıyla altın fiyatlarının da artmasına sebep olmaktadır. Peki altın fiyatlarındaki değişimler nasıl değerlendirilebilir?

Bu aşamaya kadar anlattıklarımızdan yola çıkarsak bir yatırım aracı olarak altının piyasalarda işler yolunda gitmezken güvenli bir liman olarak tercih edildiğini ifade edebiliriz. Buna karşın sermaye piyasalarındaki olumsuz hava dağıldığında, yani işler yolunda gitmeye başladığında ise altın fiyatları düşme eğilimi göstermektedir. Bu durumu da yine Covid pandemisi ile örnekleyebilmek mümkün. Ağustos 2020'de Rusya’nın Covid-19'a karşı etkili bir aşı geliştirdiğini duyurması ile birlikte ONS altın fiyatlarında düşüş yaşanmaya başladı. Bu düşüş diğer ülkelerden gelen haberlerle daha da hızlandı ve 15 Eylül 2020 tarihinde ONS altının fiyatı 1800 dolara kadar geriledi. Merkez bankalarının para politikalarının da altın fiyatları üzerindeki etkisini güncel olaylarla örnekleyebilmek de mümkün. Son aylarda ABD Merkez Bankası FED’in enflasyonla mücadele amacıyla arka arkaya faiz artırması nedeniyle ONS altın fiyatları Temmuz 2022’de 1700 doların altına kadar gerilemiştir.